Salmastra Nedir ?
Bilindiği üzere salmastra santrifüj pompaların ana elemanlarından biridir. Manyetik kaplinli (Salmastrasız) pompalar hariç tüm santrifüj pompalarda kullanımı zorunludur. Bu yazımızda salmastranın çeşitleri ve çalışma mekaniğini sizlerle paylaşmaya çalışacağız.
Salmastranın santrifüj pompadaki temel görevi pompadaki ıslak ve kuru bölgeler arasında sızdırmazlığı sağlamaktır. Islak bölge akışkanın basınçlandırıldığı ve mekanik enerjinin hidrolik enerjiye dönüştüğü pompa gövdesi tarafıdır. Kuru bölge ise ıslak bölgenin dışında kalan mil, yataklar ve motor tarafıdır.
Salmastranın görevini ve çalışma prensibini daha iyi anlayabilmek açısından kısaca santrifüj pompanın çalışma mantığına değinmekte fayda var.
Öncelikle kuru bölgede yer alan motor, şebekeden enerji alarak elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştürür ve kaplin aracılığı ile bu enerjiyi pompa miline taşır. Milin bir ucu kaplin tarafına yani kuru bölgeye diğer ucu ise ıslak bölge olarak adlandırdığımız pompa gövdesindeki fana bağlıdır. Bu sayede mil gövde içerisindeki fanı döndürür. Fan da kanatları sayesinde akışkanı basınçlandırarak mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye çevirir.
Bu çalışma mekaniğine baktığımızda sızdırmazlık ile ilgili temel sorun, milin bir kısmının kuru bir kısmının ise (pompa gövdesinde açıklık yaratarak) ıslak bölgede yer alması ve aynı zamanda milin hareketli yani döner bir eleman olmasından kaynaklanmaktadır. Gövdeden dışarıya akışkan sızıntısı olmaması için iki farklı çözüm üretebiliriz. İlk çözüm, pompa fanını, motora bağlı bir mil ile değil farklı bir metot ile tahrik etmek. Bu durumda manyetik kaplinli bir pompa kullanmak uygun olacaktır. Diğer bir çözüm yolu ise, hem milin dönmesine olanak sağlayacak hem de pompa gövdesinden sızıntıyı minimuma indirecek ek bir eleman kullanmak olacaktır. İşte bu elemana da salmastra diyoruz.
Günümüzde en çok kullanılan salmastra tipleri mekanik ve yumuşak salmastradır. Her iki tipin de kendine göre avantaj ve dezavantajları olsa da, sanayi üretimi kalitesi arttıkça mekanik salmastranın kullanım oranı da artmaktadır. Bu durumunun nedeni biraz sonra her iki salmastranın da çalışma şeklini anlattığımızda ortaya çıkacaktır.
Yumuşak Salmastra
Yumuşak salmastra biraz önce yukarıda bahsettiğimiz mil ile gövde arasındaki boşluğu fiziksel olarak doldurarak sızdırmazlık sağlayan bir ekipman olarak tanımlanabilir. Yumuşak salmastralar milin üzerine “veya mili aşınmalardan korumak için milin üzerine geçirilen bir burç üzerine” farklı sayıda sıralar ile sarılır. Bu sayede hem sızdırmazlık sağlanır hem de milin dönüşüne izin verilir. Ancak unutulmamalıdır ki yumuşak salmastralar hiçbir zaman tam sızdırmazlık sağlamaz, hatta sağlanmaması da istenir. Çünkü sürekli oluşan sürtünme kuvvetinden dolayı salmastralar ısınır ve yüzey sürtünmeleri artar. Bu neden salmastra üzerinde devamlı akışkan olması gerekir ki hem salmastra soğusun hem de sürtünme kısmen de olsa azalsın. Bu sızıntının miktarı teorik olarak dakikada 1-2 damla olarak belirtilse de, sahada yapılan gözlemlerde bu sayının en iyi sistemlerde bile dakikada 5 ila 10 damla olduğu gözlemlenmiştir. Bu sızıntı miktarı pompa üzerinde bulanan salmastra baskı elamanı ile ayarlanır.
Mekanik Salmastra
Mekanik salmastralar da bire bir aynı amaç ile kullanılır fakat çalışma sistemi oldukça farklıdır. Mekanik salmastralar iki bölümden oluşur. Bunlar; sabit ve hareketli elemanlardır. Sabit eleman pompa üzerine monte edilir ve hareket etmez. Hareketli eleman ise mil üzerine veya yine mil üzerine geçen bir burç üzerine monte edilir ve mil ile eş zamanlı olarak döner.
Mekanik salmastranın çalışma sistemi ise şu şekildedir ; pompa içerisinden akışkan geçerken gövde tarafındaki (yüksek basınç bölgesindeki) sabit eleman akışkan basıncından dolayı motor tarafındaki hareketli elemana doğru itilir. Hareketli tarafta bulunan bir yay bu harekete olanak sağlar ve hareketli salmastra yüzeyini destekler. Böylece hareketli ve sabit elemanların yüzeyleri neredeyse birbirlerine yapışır. Ancak yine, bir taraf sürekli döndüğü ve bir tarafta sürekli sabit kaldığı için eğer bu yüzeyler birbirine tamamen yapışırsa kısa sürede sürtünmeden dolayı yüzeyler aşınır- kırılır ve salmastra görevini yapamaz hale gelir. Bu nedenle sabit ve hareketli eleman yüzeyleri arasında oldukça küçük bir boşluk oluşur. Bu boşluk yaklaşık 0,0008mm uzunluğundadır. Oluşan boşluğa pompada basılan akışkan dolar ve iki yüzey arasında çok ince bir film tabakası oluşturur.
Mekanik salmastranın çalışma prensibi ile ilgili çok sayıda makale, video ve animasyon olduğu için bizler konuyu kısaca özetledik. Eğer çalışma mantığını detaylıca incelemek veya soru sormak isterseniz bizlere ulaşabilirsiniz.
Yumuşak Salmastra mı Mekanik Salmastra mı?
Her iki salmastra tipinin de kendine göre avantaj ve dezavantajları vardır. Salmastra seçiminde göz önüne alınması gereken konu sistemin ve tesisin ihtiyaçlarıdır. Örneğin pahalı bir akışkan transfer ediliyorsa sızdırmazlığı sıfıra indirmek için mekanik salmastra kullanmak uygun olacaktır. Aynı şekilde basılan akışkan insan ve çevre açısından bir risk oluşturuyor ve bu nedenle yine sıfır sızıntı isteniyorsa mekanik salmastra en doğru seçimdir. Ancak pompa üzerine binen yüklerin fazla olduğu veya pompanın oturduğu zeminde sık sık küçük çaplı hareketlerin olduğu bir ortamda yumuşak salmastra eksenel kaçıklığı çok daha iyi tolere edebildiği için kullanımı daha uygun olacaktır.
| Mekanik Salmastra | Yumuşak Salmastra | |
| Avantajlar (+) |
||
| %100’e Yakın Sızdırmazlık Sağlar | Fiyat avantajı | |
| Fazla Bakım Gerektirmez | Montaj Kolaylığı | |
| Uzun Çalışma Ömrü | Eksenel Kaçıklık Toleransı Yüksek | |
| Dezavantaj (-) |
||
| Fiyatları Yüksektir | Fazla Bakım Gerektirir | |
| Montajı Daha Zordur. | %100 Sızdırmazlık Sağlayamaz | |
| Eksenel Kaçıklık Toleransı Çok Az. | Mil veya Burca Kısa Sürede Hasar Verir | |
Yukarıda mekanik ve yumuşak salmastra tiplerinin artı ve eksi yönleri kısaca özetlenmiştir. Ancak unutmamak gerekir ki, bu konu ile ilgili en doğru seçimi pompa üreticileri yapacaktır. Çünkü salmastra tipi, akışkana, pompanın bulunduğu sisteme ve pompanın kendi yapısı göz önüne alınarak seçilmesi gereken bir malzemedir. Aynı zamanda pompa üreticileri, seçim yapılması istenen saha ve ortam şartlarına muhtemelen aşinadır ve bu sistemlerde çalışmakta olan pompaları vardır. Bu nedenle tecrübeye dayalı olarak da en uygun salmastrayı önereceklerdir.
